"En zij waren onze buren" - Terugblik op een succesvolle tentoonstelling

De afgelopen zes weken hebben 2.350 mensen de eerste grote tentoonstelling in de bijlage van het nieuwe LernWerk in Bocholt bezocht. De tentoonstelling richtte zich op de deportatie van 26 Joodse burgers uit Bocholt naar Riga op 10 december 1941 - een gebeurtenis die een keerpunt betekende.

" Op bevel van de Geheime Staatspolitie werden 26 Joden uit Bocholt gedeporteerd naar Riga." Dit vonnis, dat in 1941 in de stadskroniek werd opgenomen, is representatief voor de systematische vervolging en uitroeiing van het Joodse leven in het Duitse Rijk. De ontrechting van Joden door het naziregime was al jaren eerder begonnen, maar aan het begin van de jaren 1940 zouden ze volledig worden weggevaagd.

"Als stad Bocholt zijn we sinds 2001 lid van het Riga Comité. De bijbehorende verplichting om ons regelmatig te wijden aan het lot van de inwoners van Bocholt die gedeporteerd en grotendeels vermoord werden door het naziregime en om hen te herdenken is voor ons geen verplichte taak, maar een vanzelfsprekendheid", zegt Björn Volmering, eerste gemeenteraadslid en hoofd van de culturele afdeling.

De tentoonstelling "En zij waren onze buren..." legde speciale nadruk op de gebeurtenissen rond 10 december 1941 in Bocholt. "De tentoonstelling toonde politieke contexten, verduidelijkte ontwikkelingslijnen en maakte duidelijk dat de deportaties in 1941/42 geenszins een verrassing waren. Het legde eerder uit hoe het nationaalsocialistische regime systematisch het Joodse leven en de Joodse cultuur uitroeide", benadrukte Oliver Brenn, Cultureel Manager van de stad Bocholt, tijdens de finissage vorige week.

Kunst als brug naar herinnering

De samenwerking met het kunstenaarsechtpaar Dagmar Calais en Chris Steinbrecher uit Bremen is bijzonder opmerkelijk. Met hun inloopkunstwerk "Zwei Tage im Winter - zachor: erinner dich!" creëerden ze een indrukwekkende emotionele verbinding met het lot van de slachtoffers van Bocholt en met de meer dan 25.000 Letse Joden die werden vermoord in het Rumbula-bos in de aanloop naar de deportaties van de zogenaamde "Reichsjuden".

Het project ging vergezeld van een uitgebreid ondersteunend programma, dat werd ontwikkeld in samenwerking met verschillende culturele instellingen en actoren uit het maatschappelijk middenveld. De Bocholter Kunst- und Kulturgemeinschaft e.V. (Bocholtse Kunst- en Cultuurvereniging) was in het bijzonder bij het programma betrokken: Haar leden ontwierpen op artistieke wijze de trap van de tentoonstellingsruimte, maakten regelmatige openingstijden in het weekend mogelijk met meer dan 350 vrijwilligersuren en leidden groepen bezoekers door de tentoonstelling. "We zijn overweldigd door de reacties van de mensen. Velen vertelden ons over herinneringen uit hun eigen familiegeschiedenis en spraken over hun intense gevoelens tijdens het bezoek", meldde Dr. Werner Loock, lid van de vereniging.

Een blik in het heden: het Joodse leven vandaag de dag

Bij het ontwerpen van de tentoonstelling werd echter bewust geprobeerd om niet alleen op het verleden te focussen. "Joden moeten niet alleen worden blootgesteld aan een slachtofferverhaal. Daarom belichtten de begeleidende evenementen ook aspecten van het Joodse leven vandaag en maakten ze de levensvreugde die erin geworteld is zichtbaar", zegt Oliver Brenn.

Het project, gefinancierd door het Ministerie van Regionale Identiteit, Gemeenschappen en Lokale Overheid, Bouwen en Digitalisering van de deelstaat Noordrijn-Westfalen en Volksbank Bocholt eG, kon een breed publiek aanspreken. Vooral de workshops en rondleidingen met schoolklassen lieten een blijvende indruk achter. Het was erg indrukwekkend om de toewijding en ernst te zien waarmee bijvoorbeeld meer dan 500 jonge leerlingen zich aan het onderwerp" wijdden, vat Lisa Resing samen.

De tentoonstelling maakte duidelijk dat een herinneringscultuur levend kan zijn - en dat het meer is dan alleen maar terugkijken: Het is tegelijkertijd een herinnering, opvoeding en verantwoordelijkheid.