Stadsgeschiedenis: De vogel- en bontwinkel Norbert Lorch

In zijn maandelijkse themaserie herdenkt het stadsarchief van Bocholt deze keer de winkel van de voormalige Joodse burger Norbert Lorch. Het motief dateert uit 1932 en toont de winkel in kwestie op het adres "Ostmauer 3".

De joodse winkeleigenaar zelf en zijn vrouw Elise Auguste, née Kleine-Vehn, stonden er vermoedelijk samen met hun zoon voor. De uitgebreide en openlijk uitgestalde waren omvatten konijnen, fazanten en een paar hazen.

Na de dood van zijn vader in 1924 zette Norbert Lorch de paardenslagerij van zijn ouders voort en veranderde de zaak in een pluimvee-, eier- en bontwinkel. Tijdens een onaangekondigde inspectie in 1932 werden echter "blijkbaar onhoudbare omstandigheden" aangetroffen in de slachtruimte, zoals is vastgelegd in een reglementair dossier in het stadsarchief: Alleen geventileerd door een klein raampje, waarachter het zicht op de gevel van het naburige huis slechts 30 cm zichtbaar was. Daglicht noch frisse lucht kon de slachtruimte bereiken, ook omdat de smalle gang volledig vervuild was en schoonmaken onmogelijk zou zijn geweest vanwege de smalle ruimte.

Slachtoffers van antisemitische vooroordelen

Deze verklaring laat opnieuw zien hoe dichtbebouwd het stadscentrum van Bocholt was vóór de vernietiging. In ongewoon harde bewoordingen beschreef politiechef Abbing het slachthuis in 1934 als "een walgelijke aanblik" die "ziekmakend" was. In een brief aan de districtspresident sprak de burgemeester van een toestand "die elke beschrijving tart". Het is duidelijk dat antisemitische vooroordelen hun oordeel beïnvloedden.

Verdere vermeende "onhoudbare" gebreken in de winkel, die bestond uit een verkoopruimte, een slachtruimte met een geïntegreerd toilet en een magazijn, leidden tot de sluiting op 24 januari 1936, waarna Norbert Lorch zich eerst toelegde op de verkoop van alledaagse artikelen en vervolgens, nadat het verboden was, op de verkoop van bont.

Eind 1936 verbood nazi-burgemeester Emil Irrgang uiteindelijk de exploitatie van het bedrijfspand. In ieder geval was het gebouw dat door de weduwe Hüls werd gehuurd vervallen, wat werd gebruikt als rechtvaardiging voor de geleidelijke economische uitsluiting. De feitelijke sloop van het vermeende vervallen gebouw vond echter pas in 1958 plaats. Hoewel de nazi-burgemeester en ook de districtsvoorzitter Norbert Lorch eind 1936 verzekerden dat het volledig mogelijk was om het bedrijf in een geschikt pand te heropenen, verraden het taalgebruik in de dossiers en het gedrag van de besluitvormers hun antisemitische motieven. In 1947 oordeelde de gemeentelijke regelgevende instantie dat "er nooit een bedrijfssluiting zou zijn geweest als Lorch geen jood was geweest."

Vlucht naar Nederland - terugkeer na het einde van de oorlog

Norbert Lorch reageerde op zijn economische marginalisatie en de gewelddadige vervolging van Joodse mensen door naar Nederland te vluchten, waar hij door de Gestapo gevangen werd genomen en naar een concentratiekamp werd gedeporteerd.

Norbert Lorch overleefde het schrikbewind echter en waagde na het einde van de oorlog een nieuwe start in het door oorlog verwoeste Bocholt. Na zijn thuiskomst uit het concentratiekamp diende Norbert Lorch in september 1945 een aanvraag in om zijn winkel voor "wild, gevogelte, delicatessen, fruit, groenten en huiden" te heropenen, wat hem lukte in de Stiftstraße 32.